ProgLog AFTERglow

Porcupine Tree –
Fear of a Blank Planet (2007)

Label: Roadrunner Records
Bandsite: www.porcupinetree.com
Duur: 50:07
Reviewer: JoJo
Waardering: (max. score aan JoJo’s)

In mijn beoordeling van het vorige acceptabele maar weinig opzienba- rende album ‘Deadwing’ van Porcupine Tree (zie dBase file under P) publiceerde ik een open brief aan Steven Wilson waarin ik schreef “De tendens naar toegankelijkheid heeft zich helaas vastgezet ….. U komt daarmee in de contreien van de ‘mainstream' in de progrock. Het twinkelt en sprankelt niet meer, de creatieve elementen en verrassingen zijn grotendeels verdwenen …… per saldo is het gemiddeld geworden. Volgens mij bent u echter geen man van gulden middenwegen en compromissen. En toch klinkt alles zo”. De beste man zal die brief niet gelezen hebben en toch lijkt het alsof hij naar deze breder gedragen berichten uit de samenleving heeft geluisterd, al waren ze niet talrijk want de critici in de progscene zijn nu eenmaal weinig kritisch. Op ‘Fear of a Blank Planet’ sprankelt het namelijk aan alle kanten, zowel compositorisch als qua spelplezier, en hoewel er uiteraard Porcupine Tree eigen stijlelementen worden gebruikt is het album creatief, gedurfd en vol momenten van verwondering. Zoals dat hoort bij muziek waarop het etiket ‘progressief’ vermeldt.
Het album is een conceptalbum dat aandacht geeft aan de wijze waarop de hedendaagse jeugd denkt en leeft. Een leefstijl die - ingegeven door allerlei invloeden uit de media, de digitale omgeving en de wondere wereld die computerspellen heet - gekenmerkt wordt door snelheid, ‘zappen’ van de ene stimulus naar de andere en afstandelijkheid.
Een typerende aftrap wordt gegeven met het titelnummer dat vrij stevig is en nog past in de Opeth-achtige traditie die de band in de wat hardere tracks liet horen op de twee voorgaande werkstukken. Geweldig zijn de overgangen op driekwart track naar rustigere passages en weer terug. ‘My Ashes’ is een melodieus, mooi en relatief rustig nummer met overdadige orkestratie en had, als enige overigens, zo op ‘Blackfield II’ kunnen staan.
Het zeventien minuten durende ‘Anesthetisize’ vond ik bij de eerste luisterrondes wat tegenvallen. Eindelijk weer een lang nummer na zoveel jaren maar de drie delen leken in aanvang als los zand aan elkaar te zitten. Na verloop van tijd ontstond echter de weldadige lijm tussen de onderdelen. Elementen die getypeerd kunnen worden als respectievelijk Porcupine Tree uit de beginjaren via mystieke ‘ambient’ naar een muzikale climax waarin Alex Lifeson (Rush) op een voor hem afwijkende wijze een geweldige gitaarsolo speelt die de ‘sustain’ en aanslag van David Gilmour bevat. Drummer Gavin Harrison excelleert op het gehele album maar wat hij op deze track laat horen is wereldklasse.
‘Sentimental’ is opgebouwd uit een slepend refrein waarop meeneuriën en meezingen ‘verplicht’ is en dat vernuftig uit meerdere lagen bestaat. ‘Way out of Here’ kent een stevige basis waarin op de achtergrond een imposante muur van geluid is opgetrokken door gitaren maar met name door de keys van Richard Barbieri: de stille kracht op de achtergrond maar volgens mij van een waarde die Steven Wilson niet graag zou willen missen. De ‘soundscapes’ van goeroe Robert Fripp zetten de puntjes op de ‘i’ van Barbieri. Slotnummer ‘Sleep Together’ is een zoveelste hoogtepunt. Dreigend, pompend, een schreeuw zou ik het willen noemen, met briljante partijen op de synths die klinken als een mellotron en mij steeds doen denken aan ‘Kashmir’ van Led Zeppelin’s ‘Physical Graffiti’. Een imponerend einde van een even imponerend album.
Zijn er dan geen kritiekpunten. Ja, maar die zijn niet muzikaal-inhoude- lijk van aard maar hebben betrekking op de hoes en de marketing. De prachtige buitenzijde van de hoes belooft veel, hetgeen op geen enkele wijze wordt waargemaakt door de binnenzijde van het boekje dat aan elkaar hangt van beeldclichés en gaapverhogende gemeenplaatsen. Iets waar ontwerper Aleph toch al patent op heeft, zoals ook te zien valt aan de hoes van het laatste en in alle opzichten matige Marillion-album. En het lijkt mij dat marketing-technisch ‘Fear of Blank Planet’ wel heel dicht zit op het ook al geweldige ‘Blackfield II’. Hoewel een marketingmens al snel het woord ‘spin off’ in de mond zal nemen, lijkt mij in het algemeen een grotere spreiding van verwante releases beter.
Concluderend. Bij beluistering wordt al snel duidelijk dat als een jonge muziekliefhebber over dertig jaar op zoek gaat naar wat er te koop is en was in de progrock, hij of zij al snel zal constateren dat ‘Fear of Blank Planet’ een ‘landmark album’ is in zowel de catalogus van de band als in de niche die ‘progrock’ heet. Ik zou zo lang niet wachten met de aanschaf als ik u was. JoJo (05-2007)

Bezetting:
Steven Wilson - vocals, guitar, piano
Richard Barbieri - keyboards, synthesizers
Colin Edwin - bass guitar
Gavin Harrison – drums
plus:
Alex Lifeson - guitar solo (3)
Robert Fripp - soundscapes (5)
John Wesley - backing vocals

Discografie (selectief):
On the Sunday of Life..... (1991)
Voyage 34 (1992)
Up the Downstair (1993)
Staircase Infinities (1994)
Yellow Hedgerow Dreamscape (1994)
The Sky Moves Sideways (1995)
Signify (1996)
Coma Divine Live (1997)
Stupid Dream (1999)
Lightbulb Sun (2000)
Voyage 34 - The Complete Trip (2000)
Recordings (2001)
Stars Die: The Delerium Years 1991 -1997 (2002)
In Absentia (2002)
Deadwing (2005)
Fear of a Blank Planet (2007)