ProgLog AFTERglow

Componeren op afstand?
door JoJo



Verandering is vooruitgang. Verandering is soms ook verarming. Technische ontwikkelingen als internet en e-mail zijn geweldig en worden ook door mij omarmd. Aan de ene kant opent het deuren en zijn artiesten beter benaderbaar. Regelmatig mail ik met muzikanten en bands en het was in de seventies toch onvoorstelbaar dat Ian McDonald of Richard Sinclair persoonlijk zouden reageren op een brief die je ze stuurde.
Anderzijds zie ik ook negatieve kanten. Vrienden en kennissen zijn van mening dat ze de vriendschap al duurzaam onderhouden als ze af en toe een e-mail sturen. Ik vind dat daar meer voor nodig is. Vis-à-vis contact bijvoorbeeld. In de (progressieve) muziek zie ik zich een parallelle ontwikkeling voordoen. Muzikanten die in een band spelen, geografisch een eind van elkaar bivakkeren en vervolgens componeren op afstand. Partijen worden in Zweden ingespeeld, met de digitale postduif naar Detroit verstuurd, waar vervolgens een collega bandlid er zaken aan verandert, aan toevoegt en erop reageert. Waarna de digitale postduif nog een paar keer heen en weer pendelt en voor je het weet ligt er een nieuw album in de schappen. Een bedenkelijke ontwikkeling die onvermijdelijk leidt tot verarmde muziek waaraan de emotie, als daar al sprake van is, door knip-en-plakwerk geforceerd is toegevoegd.
Twee saillante aan elkaar gerelateerde illustraties van deze ontwikkeling leverde het door mij zeer gewaardeerde blad IO Pages (61/september 2005). Het blijkt dat het laatste album ‘Mindrevolutions’ van de Zweedse band Kaipa voor een belangrijk deel op digitale afstand tot stand is gekomen. In een interview met drummer Morgan Ǻgren (o.a. Kaipa, Mats & Morgan) antwoordt hij op de vraag “Hoe werd je lid van Kaipa?” met “Zo zou ik dat niet noemen. Kaipa bestaat niet als een band. Ik zou het een recordingproject noemen”. En even later: “Hoe ervaarde je de samenwerking met Roine Stolt en Jonas Reingold in Kaipa?” Ǻgren stelt “Ik heb Jonas nooit ontmoet”. Als ik zoiets lees val ik volledig van mijn stoel. De ritmesectie van een band, te weten Ǻgren en Reingold, heeft elkaar nooit ontmoet! En dan lees ik elders in het blad dat Roine Stolt onvrede heeft met de gang van zaken tijdens het maken van dat album. Niet alleen met de autoritaire houding van Hans Lundin, de voorman van Kaipa, maar ook met het opnameproces door “het gebrek aan positieve vibraties tijdens het proces”. Beste Roine, vind je het gek? Hoe kunnen er positieve vibraties ontstaan als bandleden elkaar niet eens ontmoeten en zelfs niet kennen?
Creativiteit ontstaat in de synergie tussen mensen. Eén plus eén wordt dan drie. Muzikanten die elkaar kunnen zien als ze spelen, die non-verbale signalen uitwisselen, die tegen elkaar roepen en soms zelfs schreeuwen, die elkaar aan kunnen raken, gezamenlijk een biertje drinken en tot diep in de nacht uitvoerig discussiëren over akkoordenschema’s, overgangen, gitaarpartijen. Die elkaar opjagen tot grote hoogten en die toelaten dat de beste nummers min of meer bij toeval ontstaan. Zoals ook Pink Floyd drummer Nick Mason in zijn uitstekende boek ‘Inside Out’ beschrijft. IJkpunten in de Floyddiscografie kwamen tot stand door ‘serendipity’ oftewel de gave om door toevalligheden iets te ontdekken waar men niet naar op zoek was. Wright die in de studio enigszins verveeld zit te pielen op zijn keyboards, waarop Waters de oren spitst en zegt “speel dat nog eens!” En een onderdeel van het thema van ‘Echoes’ was geboren.
Zo ontstaat muziek in zijn meest excellente vorm: in gemeenschappelijke en emotionele interactie in de studio. Niet op klinische digitale afstand. Ik neem nu Kaipa op de korrel als dramatisch lichtend voorbeeld maar er zijn nog vele andere bands en gelegenheidsprojecten die op deze wijze werken. Zo onthult IO Pages (63/december 2005) dat Sieges Even deze aanpak ook kiest. Zanger Arno Menses antwoordt desgevraagd “Ik krijg de oefentekst per mail. Het is niet nodig om samen te oefenen, dit werkt prima”. Ook The Flower Kings volgden jarenlang deze merkwaardige werkwijze maar hebben bij het maken van ‘Paradox Hotel’ voor het eerst (!) gezamenlijk de synergie gezocht in de studio.
Een dergelijke afstandelijke werkwijze wordt soms ingegeven door een gebrek aan geld om collega’s in te vliegen en studiotijd te kopen. De progrock is nu eenmaal helaas nog steeds een ‘low-budget’ muzieksegment. Vaak wordt het echter veroorzaakt door gemakzucht of een te drukke agenda. In dat soort gevallen is de computer geduldig. Een dubieuze en zorgwekkende ontwikkeling die maar door één iemand kan worden afgestraft: de klant!